بردگی

با همه اعصار همراه شده ام. از کرانه های گنگ تا سواحل فرات، از دهانه رود نیل تا دشت های آشور، از میدان های آتن تا کلیساهای روم، از زاغه های قسطنطنیه تا قصرهای اسکندریه ... با وجود این، بردگی را با روند جهلی پرابهت و مجلل بر همه آنها چیره دیدم. مردمانی را دیدم که جوانان و دوشیزگان خود را در پای بت که خدایش می نامیدند قربانی می کنند، برپای این بت شراب و گلاب می ریزند، او را ملکه می نامند، در مقابل شمایلش کندر می سوزانند، او را پیامبر خطاب می کنند، در مقابلش زانو می زنند و به ستایشش می پردازند، او را قانون تلقی می کنند، برایش می جنگند و می میرند، آن را وطن پرستی محسوب می کنند، به اراده او تسلیم می شوند، او را سایه خدا بر زمین می خوانند، به خاطرش خانه ها و بناها را ویران و با خاک یکسان می کنند، برادرش نام می نهند، به هوای او خصومت می ورزند و می دزدند، خوشبختی و سعادتش می نامند، برایش دست به خون می آلایند و مساواتش قلمداد می کنند. این بت، نام های گوناگون دارد اما در حقیقت یکی بیش نیست. این بت، جلوه های گوناگون دارد اما از یک عنصر ساخته شده است. در واقع بیماری مزمنی است که توسط هر نسل برای نسل آینده به ارث گذاشته می شود.

به من می گویند: "اگر برده ای را خفته دیدی بیدارش نکن مبادا مشغول دیدن خواب آزادی باشد." و من به آنها می گویم: "اگر برده ای را خفته دیدید بیدارش کنید و آزادی را برایش توصیف کنید."