دارم هی پا به پای نرفتن صبوری می‌کنم
صبوری می‌کنم تا تمام کلمات عاقل شوند
صبوری می‌کنم تا ترنم نام تو در ترانه کاملتر شود
صبوری می‌کنم تا طلوع تبسم، تا سهم سايه، تا سراغِ همسايه ...
صبوری می‌کنم تا مَدار، مُدارا، مرگ ...
تا مرگ، خسته از دق‌البابِ نوبتم
آهسته زير لب ... چيزی، حرفی، سخنی بگويد
مثلا وقت بسيار است و دوباره باز خواهم گشت
هِه! مرا نمی‌شناسد مرگ
يا کودک است هنوز و يا شاعران ساکتند
حالا برو ای مرگ، برادر، ای بيم ساده‌ی آشنا
تا تو دوباره بازآيی
من هم دوباره عاشق خواهم شد
-- سید علی صالحی
(با صدای خسرو شکیبایی٬ که امروز رفت٬ بشنوید [+] )
صبوری می‌کنم تا تمام کلمات عاقل شوند
صبوری می‌کنم تا ترنم نام تو در ترانه کاملتر شود
صبوری می‌کنم تا طلوع تبسم، تا سهم سايه، تا سراغِ همسايه ...
صبوری می‌کنم تا مَدار، مُدارا، مرگ ...
تا مرگ، خسته از دق‌البابِ نوبتم
آهسته زير لب ... چيزی، حرفی، سخنی بگويد
مثلا وقت بسيار است و دوباره باز خواهم گشت
هِه! مرا نمی‌شناسد مرگ
يا کودک است هنوز و يا شاعران ساکتند
حالا برو ای مرگ، برادر، ای بيم ساده‌ی آشنا
تا تو دوباره بازآيی
من هم دوباره عاشق خواهم شد
-- سید علی صالحی
(با صدای خسرو شکیبایی٬ که امروز رفت٬ بشنوید [+] )
۴ نظر:
/در پي درگذشت خسرو شكيبايي/
رضا كيانيان:
خسرو جان! هنوز سينماي ايران كلي با تو كار داشت سرويس: فرهنگ و هنر - سينما
1387/04/28
07-18-2008
17:43:27
8704-15051: كد خبر
خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: فرهنگ و هنر - سينما
رضا كيانيان در نامه‌اي خطاب به خسرو شكيبايي نوشته است: هنوز سينماي ايران كلي با تو كار داشت.
اين بازيگر سينما و تئاتر ايران در پي درگذشت خسرو شكيبايي در نوشتاري كه در اختيار بخش سينمايي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، قرار داده، آورده است:
«سلام خسرو جان
بي‌خبر گذاشتي و رفتي. بدون خداحافظي!
دو هفته پيش هم كه آخرين جايزه‌ات رو گرفتي، روي صحنه لام تا كام حرف نزدي. از گوشه صحنه اومدي بالا و آروم جايزه‌ات را گرفتي؛ براي سي سال حضور پرشور و شوقت در سينمايي كه اين روزها چندان شور و شوقي در آن نيست.
فقط لبخند زدي و رفتي پايين و لاي جمعيت گم شدي. خوب اگه قرار بود بري و پشت سرت رو هم نگاه نكني، چند كلمه‌اي براي ما كه پشت سرت بوديم، حرف مي‌زدي!
يادمه وقتي آمدي رو صحنه، حالت خوب بود.
آخه يكي دو بار ديگه كه اين اواخر روي صحنه اومدي و ديدمت، حالت زياد خوب نبود. ولي اين دفعه، همه خوشحال شديم. فقط نمي‌دونستيم داري ميري. نمي‌دونم خودت مي‌دونستي يا نه. ميگن آدماي خوب قبل از رفتن، حال‌شون خيلي خوب مي‌شه؛ چون دارن مي‌رن يه جاي خوب. ما از كجا بايد مي‌فهميديم كه اين حال خوب نشانه‌ي چيه؟ هميشه بعد از اين‌كه اتفاق مي‌افته، مي‌فهميم. ولي فكر كنم خودت مي‌دونستي؛ چون هيچي نگفتي و اون‌جوري فقط لبخند زدي. شايد داشتي خداحافظي مي‌كردي و ما نمي‌فهميديم. ولي چه خداحافظي باشكوهي! خيلي‌ها آرزو دارن در اوج خداحافظي كنن؛ اما نمي‌تونن. شايد هم اون لبخند همين معنا رو داشت. شايد اگر حرف مي‌زدي، همه‌ي خداحافظي‌ات مي‌شد همون چند تا كلمه؛ ولي چون هميشه شاعر بودي، فقط مهربان و با سپاس نگاه كردي و لبخند زدي. حالا كه فكر مي‌كنم، مي‌فهمم اينجوري بيش‌تر حرف زدي.
من هي بايد از تو ياد بگيرم. يادته سالها پيش وقتي از مشهد به تهران آمدم، تو روي صحنه‌هاي تئاتر مي‌درخشيدي. من كلي دويدم تا روي صحنه بيام و ديده بشم.
بعدها هم كه تو روي پرده سينماها مي‌درخشيدي، باز هم من كلي دويدم تا روي پرده بيام و ديده بشم.
يادته من اولين فيلمم رو كه بازي كردم، تو «هامون» بودي. من يادمه كه در فيلم «كيميا»، دست منو مي‌گرفتي. كلي حال مي‌دادي كه رو بيام و ديده بشم. بعد هم فقط يك بار ديگه شانس داشتم در كنار تو بازي كنم؛ تو فيلم «درد مشترك»، چه بامسما.
ارتباط من با تو، مثل كوهنوردها با كوه‌هاست. هر قله‌اي رو كه فتح مي‌كنن، مي‌بينن پشتش يه قله‌ي بلندتر هست. من هرچي مي‌دوم، تو يه قدم جلوتري؛ مثل الآن. جلوتري ديگه عموجون. رفتي اون‌ور. نمي‌دونم چقدر ديگه بايد بدوم تا به اون‌ور برسم، تازه نمي‌دونم در چه وضعيتي ميام اون‌ور.
پس از اون‌ور يه دعايي براي من بكن. ميگن دعاي اون‌وري‌ها براي اين‌وري‌ها زودتر مستجاب مي‌شه. اينجوري كه تو رفتي، كلي «خدابيامرزي» و «يادش بخير» و «حال‌هاي خوب» و «يادهاي خوب» و .. بدرقه‌ي راهته.
من كه شاهدم، خودتم اگه حال‌شو داشته باشي، يه نگاهي به اين‌ور بندازي مي‌بيني.
دست پر رفتي ديگه. مي‌بيني چقدر از من جلوتري! كلي بايد بدوم تا موقع رفتن دستم پر باشه.
البته جات پيش ما خاليه. هنوز سينماي ايران كلي با تو كار داشت. ولي خوب مثل به دنيا آمدنه ديگه. موقعش كه برسه، بايد متولد بشيم. ما يه تولد رو ديديم؛ تو دو تا؛ تولدت مبارك.
مي‌دونم اون‌جا كلي از بر و بچه‌هاي سينما و تئاتر اومدن پيشوازت. حتما كلي هم تدارك ديدن.
ما كه اون دنيا به بازيگري‌مون ادامه مي‌ديم. اون‌جا هم حتما نمايش هست. اون‌وري‌هام حتما به سرگرمي احتياج دارن. پس اون‌جا بي‌كار نمي‌مونيم. وقتي مردم رو سرگرم مي‌كنيم و حال‌شون خوب مي‌شه. يه خدابيامرزي به ما و پدر و مادرمون ميگن ديگه. وقتي مردم تو خيابون تو رو مي‌ديدند و بي‌اختيار لبخند مي‌زدند، خودش خدابيامرزيه ديگه. وقتي مردم مي‌فهمن كه تو رفتي و ديگه ميون ما نيستي، گريه مي‌كنن و جاتو خالي مي‌كنن، خدابيامورزيه ديگه.
مي‌بيني خدا چه لطفي به تو داشته كه اين موقعيت و جايگاه رو بهت داده. پس اون‌طرف هم حتما تحويلت مي‌گيره و مي‌بردت روي صحنه‌ها و پرده‌هاي اون‌جا، كه بازم مردم اون‌ور ببيننت و حال‌شون بهتر بشه و خدابيامرزي ادامه داشته باشه.
به اميد ديدار»
رضا كيانيان
reza.pouraghababa
هامون هميشه زنده خواهد ماند.
ديدن اين لينكها هم خالي از لطف نيست
http://oldpilot.blogfa.com/post-23.aspx
http://oldpilot.blogfa.com/post-43.aspx
http://oldpilot.blogfa.com/post-381.aspx
یکی از بهترین توصیفاتی که من خواندم نوشته ابراهیم نبوی در روز بود.
اصل مطلب را اينجامیتوانید بخوانید و کل مطلب هم از این قرار است:
حميد هامون مرد. بي شک غمگينم که خسرو شکيبايي به عنوان يکي از بهترين بازيگران سينماي طلايي ايران در دهه شصت مرده است، اما بيش از هر چيز غمگين مرگ حميد هامون هستم. براي نسل ما، هامون فقط خسرو شکيبايي نبود. براي ما هامون نوعي زندگي بود، نوعي راه، نوعي شيوه فکر کردن و زندگي کردن. او همان چيزهايي را مي خواند که ما مي خوانديم، همان سليقه اي را داشت که ما داشتيم، همان عشق ها و نفرت هايي را به دل داشت که ما داشتيم. ما دوستش داشتيم، چون آينه ما بود. مي خواستيم از طريق او آن " خود" گم کرده مان را پيدا کنيم. مرگ حميد هامون براي من مرگ شخصيت بارز روشنفکر آويزان و سرگردان و آشفته و جستجوگر و پرشور و عاشق و زنده يک دوران است. دوراني که ما در آن زيستيم و ذهن و زبان مان پر از خاطره آن دوران است. ما بچه هاي دهه شصت هستيم، کساني که بيست تا سي سالگي شان در اين دوران گذشت.
چيه بابا! کجا داري مي ري؟ هشه.... گه!
دهه شصت براي خيلي ها دهه اي سراسر عذاب و رنج و تيره بختي و سختي بود. بيرون از ايران بسياري از افراد سال 1367 را با اعدام هاي تابستان 67 مي شناسند، اما براي بسياري از ماها که در تهران زندگي مي کرديم و خبرهايي اينچنين به سختي به گوش مان مي رسيد، سال 1367 سال سينما بود، يکي دو سالي بود که سينماي ايران داشت نفس تازه اي مي کشيد و ما همنفس اين سينما شده بوديم. سينمايي پر از زيبايي و تازگي و طراوت. سينمايي که با اميرنادري و مخملباف و کيارستمي و تقوايي و خيلي هاي ديگر آمده بود و همه چيز زندگي ما شده بود. داريوش مهرجويي سال 65 در حالي که هنوز مدت زيادي از بازگشتش نمي گذشت، اجاره نشين ها را ساخت. و يکي دو سال بعد هامون را ساخت. هامون فقط يک فيلم خوب از کارگرداني برجسته نبود. هامون گزارش زندگي ما بود. مايي که در طبقه دوم انتشارات کتابسرا دربدر دنبال کتابهاي ممنوعه مي گشتيم، در ناصرخسرو يا کوچه باريک نزديک سفارت روسيه دنبال صفحه هاي گرامافون بيتلز و جون بائز و بلک سابات مي گشتيم. دنبال يک " فيلمي" خوب (اصطلاح آن روزها براي توزيع کننده ويدئو) مي گشتيم تا فيلمهاي برگمن و هيچکاک و فاسبيندر و گودار و برتولوچي و کارلوس سائورا را به ما برساند. گاهي در کتابفروشي هاي جلوي دانشگاه مي توانستيم کساني را پيدا کنيم که براي هفته بعد مجموعه صداهاي " دلکش" و " مينو جوان" و " تاج اصفهاني" را برايمان کپي کند و اگر تا هفته بعد گرفتار کميته نمي شد، آن مجموعه را برايمان بياورد. در آن سالها برايمان مهم بود که تا ته سلينجر و کي ير که گور و هايدگر را دربياوريم، يک جوع و گرسنگي فرهنگي داشتيم که جز با خواندن و خواندن و خواندن و ديدن و دانستن پر نمي شد. تا ته شناسنامه همه فيلمها را مي خوانديم و گاهي مي شد که چهار نسخه با زمانهاي مختلف از فلان فيلم هيچکاک را نگه داريم. نوعي واکنش بود در مقابل همه درهاي بسته که رابطه ما را با جهان قطع کرده بود. البته يک طرف اين داستان هم يک شانس بزرگ بود، ما اين شانس را داشتيم که تحت تاثير بازار هنري و فرهنگي قرار نگيريم، البته تا زماني که ماهواره نيامده بود. ما در تمام سالهاي دهه شصت زندگي مي کرديم. در صف هاي سينماي جشنواره فجر ساعتها براي خريدن بليط فيلم " تارکوفسکي" که در موردش هفت تا مقاله خوانده بوديم صف مي کشيديم و فيلم ها را مي بلعيديم. وقتي نوار موسيقي شجريان درمي آمد خودمان را جر مي داديم که روزي هفتاد بار گوشش کنيم. وقتي " اندک اندک جمع مستان مي رسند" منتشر شد، دهها نسخه خريدم و براي همه کساني که مي شناختم هديه دادم، اين براي ما يک پيروزي بزرگ بود. ما در همان سالها بحث مي کرديم، داستان مي نوشتيم، عاشق مي شديم، براي خودمان سلبريتي هايي داشتيم و با تمام وجود مي خواستيم زنده و با سواد و با فرهنگ و با شعور بمانيم. هامون فيلمي بود که حال نسل ما را نشان مي داد. ما همه مي خواستيم هامون بشويم.
تو مي خواي من اوني باشم که تو مي خواي من باشم؟
خسرو شکيبايي در هامون ماندگار شد. اين بلايي است که مهرجويي سر خيلي ها آورد، حسين سرشار تبديل شد به همان شخصيت موزيسين اجاره نشين ها، علي نصيريان در هالو و آقاي پستچي ماند، بيتا فرهي هم بعدا همان شخصيت مهشيد را تکرار کرد. خسرو شکيبايي پيش از هامون، بازي درخشان و عجيب و بي نقص خودش را در يک مونولوگ 25 دقيقه اي از شخصيت مدرس بازي کرده بود، او در " روزي روزگاري" امرالله احمدجو نيز بازي کم نظيري را ارائه داده بود، اما هامون بسرعت مثل يک قالب گچي دور شخصيت او را گرفت. صدايش که در فيلم به شعرخواني پرداخته بود، بعدا تبديل شد به صدايي مناسب براي شعرخواني و حتي پس از هامون برخي فيلم ها با شخصيت هامون ساخته شدند( مثلا درد مشترک) گويي مهرجويي " شکيبايي" را در هامون بازآفريني کرده بود، تا آنجا که وقتي خسرو شکيبايي را در " کيميا" ديدم، به نظرم آمد انگار يک اشتباهي رخ داده است. اين شايد براي يک بازيگر دردناک باشد، اما براي آفرينش يک شخصيت چنين نيست. هامون بيرون فيلم ادامه پيدا کرد. جملاتي که گفته بود ضرب المثل شد، شيوه هاي استدلال او مبناي استدلال ما قرار گرفت. کتابهايي که مي خواند دوباره خوانديم و آنها که نخوانده بودند کشف کردند. اينجا بود که فيلم هامون به يک بيانيه مهم فرهنگي اجتماعي و حتي سياسي براي يک دهه تبديل شد. " کي ير که گور"، " آسيا در برابر غرب"، " ژروم ديويد سلينجر"، " رابرت پيرسيگ"( نويسنده ذن و فن نگاهداشت موتورسيکلت)، " تذکره الاولياء" و بسياري از متون عرفاني نيز زنده شدند و خوانده شدند. نکته اينکه هامون توانست در شخصيت هاي ديگر ادامه پيدا کند، گويي مهرجويي و برخي ديگر که هامون براي آنان اهميت يافته بود، سعي مي کردند آمبيانس صحنه زندگي هامون را بازبتابند. هامون در " پري" و " بانو" و " سارا" ادامه يافت. علي مصفا بعدها هامون را ادامه داد. گويي که پس از نجات يافتن از آن خودکشي آخر فيلم، توانسته بود راهي پيدا کند. راهي که هامون و ما را از سرگرداني نجات دهد.
دست از اين بدويت تاريخي کپک زده ات بردار بدبخت!
هامون، نشان مي داد جامعه روشنفکري ايران زنده است. نشان مي داد اين جامعه سخت دچار بحران است، بحراني ميان سنت و مدرنيسم. بحراني ميان نقاشي مدرن و صورتگري ايراني، بحراني ميان شرق و غرب، بحراني ميان فلسفه و عرفان، بحراني ميان روانکاوي رفتارگراي غربي و عرفان عملي و آداب آن، بحراني ميان توسعه ژاپني که عشق شرقي را کشته بود با کشف يک ايرانيگري که مي خواست عشق را بازيابد و نگه دارد. بحراني ميان عظيمي بساز و بنداز که عشق مي خريد و علي عابديني که بايد از ده کوره هاي کاشان تا طبقه سي ام ساختمان هاي تازه ساز عصر پس از جنگ دنبالش دويد. و از سوي ديگر بحران چمدان هاي باز و بسته، علي عابديني مثل مهرجويي پس از سالها آوارگي در غرب برگشته بود تا عشق و عرفان و ايراني بودن خودش را پيدا کند و از سوي ديگر مهشيد بود که فکر مي کرد از سر مردم ايران هم زيادي است و مي خواست برود. در آن بحران هامون بود که مانده بود، مثل ما، با هزار گرفتاري، صبح پايان نامه اش را درباب " جنون الهي" مي نوشت، نيم ساعت بعد با وکيل شارلاتان خودش درباره طلاق زني که عاشقش بود حرف مي زد، يک ساعت بعد به تصادف وارد دانشکده علوم اجتماعي مي شد، يعني همان جايي که انديشه آسيا دربرابر غرب و انديشه بازگشت را شايگان و آريانپور و نراقي و شريعتي و جلال آل احمد و ديگران جستجو کرده بودند، ده دقيقه اي بعد وارد پارکينگ سازمان برنامه و بودجه اي مي شد که ترکيب آشفته اي از شرق و غرب بود، از سويي مدرن ترين نگاههاي غربي در آن جريان داشت و از سويي گرايش به شرق در آن موج مي زد. سازمان برنامه و راديو تلويزيون از سالهاي قبل از انقلاب دو سازمان بودند که تلاش مي کردند تا ايراني بودن را تا مي توانند در کليه ابعاد جامعه زنده نگه دارند. و حالا رسيده بوديم به سالهاي پس از جنگ، سالهاي سازندگي که هر دري را که باز مي کردي تعدادي ژاپني مي آمدند تو. حميد هامون درست در همان زماني که بايد به گزارش اقتصادي " اکافه" که براي مملکت و توسعه آن بسيار ضروري است، فکر مي کند، به مفهوم " اصل عدم قطعيت" هم فکر مي کند. " بذار اصل عدم قطعيت، آن سرتينلي پرينسيپل، به معني استيصال مغز بشر هم هست." از يک طرف حميد هامون درگير " موج سوم" تافلر است. موج سومي که مثل يک بيماري به جان متفکران ايراني افتاده بود و در توکيو و مالزي و بسياري کشورهاي شرقي عشق و عرفان را کشته بود و مردم را مثل گوسفند دنبال مسابقه با غرب کشانده بود. " بابا به کجا رسيده؟ معنويت چي شد؟ به سر عشق چي اومد؟" هامون درگير همه اينهاست، چنانکه ما هم درگير همه اينها بوديم. تازه بعد از اين بود که بايد مي رفت به دادگاه تا زنش را طلاق بدهد و عصر هم برود به شرکت خصوصي و سانتريفيوژ ها را به دکتر سروش( که کمابيش چهره اي شبيه دکتر عبدالکريم سروش داشت) بفروشد. جنگ تمام شده بود. دکتر سروش هم داشت ويلچرهاي معلولان را آزمايش مي کرد و مدرنيسم وارد مي شد. حميد هامون شاخص آن سالهاست. سالهاي زندگي ما.
الو.... چطوري جانور؟
فيلم هامون اگرچه بازتاب دهنده جامعه موجود بود، اما خود نيز بسياري چيزها را به جامعه اضافه مي کرد. از اين نگاه، فيلمي بسيار اثر گذار بود، تکيه کلامهاي فيلم، يا در حقيقت تکيه کلام هاي حميد هامون تبديل شد به تکيه کلامهاي ما در زندگي روزمره مان. " الو.... چطوري جانور؟" يا از زبان انتظامي " نکنه واقعا خل مشنگ شدي؟" يا از زبان حميد هامون " آخه اين چيه خريدي؟ اين که اصلا ديده نمي شه... بيا، اينم فاکتورش.... بابا، من مي گم خونه بايد يه نظمي داشته باشه...." يا از زبان مهشيد " دکتر، اين حميد همه چيز رو فاجعه مي بينه، .... براي من همه چيز رو به آينده مي ره، مي خوام بريزم، بپاشم، بسازم، ....چي چي رو مي خواد بسازه؟ چي رو ساخته؟ هر کاري رو شروع کرده نصفه ول کرده...." اما مهشيد جواب مي دهد " خودمو واسه اين مملکت زيادي مي بينم.... از طرفي احساس بي خاصيت بودن مي کنم.... " حميد هامون هم کمابيش همين مشکل را دارد... " چرا اينقدر در برابر ابراز قدرت ضعيفم؟" عزت الله انتظامي که وکيل اوست به اين سووال پاسخ مي دهد " تو هم مثل بابات مي موني، صغيري!" اما مشکل هامون فقط اين نيست، او دچار بي هنجاري شده است. به دکتر مي گويد " دکتر! من ديگه به هيچي اعتقاد ندارم، به هيچي اعتماد ندارم، .... ما آويخته ها بايد کجا بريم دکتر؟" و وقتي نگاه مي کند که چگونه دارد بدون اينکه بداند کجا مي رود، به راهش ادامه مي دهد، مي گويد: " چيه بابا؟ کجا داري مي ري؟ هشه!.... گه!"
مي دونم که ريده شده به قلبت
هامون براي نجات زندگي خودش و عشقش تصميم مي گيرد " بايد تکه هاي زندگي مو بگذارم کنار هم ببينم چي شده..... وکيل اش توصيفي بسيار ساده و مشخص از واقعيت دارد، به هامون مي گويد: " مي دونم که به قلبت ريده شده، ولي بايد واقعيت رو قبول کني." و هامون از خودش سووال مي کند " يعني همه اون زمزمه ها، عشق ها، زندگي ها، همه اش دروغ بود؟" پسرخاله روانکاوش خبرها را دارد، او بدون تفسير و توجيه خبر مي دهد که " احمق! اينها با هم رابطه غيرافلاطوني دارن" و وقتي هامون مي گويد که اصلا در کارهاي مهشيد دخالت نمي کند، پسرخاله اش مي گويد: " زنته الاغ! بايد دخالت داشته باشي!"
اين زن حق منه، سهم منه، طلاقش نمي دم
هامون نمي تواند بپذيرد همه چيز تمام شده. " آخه يعني چي خانم سليماني! آدم بايد بتونه عزيزترين کس اش رو از بين ببره، شايد بتونه دوباره به دستش بياره..... بگو چقدر؟ چيه، لال شدي؟.....چي رو مي خواي بخري؟.... آزادي مهشيد رو..... آزادي مهشيد رو يا حيثيت منو؟... نه، طلاقش نمي دم، مي خوام زجرش بدم....." اما شايد نمي خواهد زجرش بدهد، او فکر مي کند " اين زن سهم منه، حق منه، من طلاق نمي دم...." نظر وکيلش چيز ديگري است " رفتي خوشگلشو گرفتي اين بلا سرت اومد، مي خواستي بري يه عنترشو بگيري" و مي گويد " طلاقش بده راحت شو از دست اين زنيکه نکبت" اما حميد هامون تا آخرين لحظه اي که قصد کشتن مهشيد را دارد هم نمي تواند از عشق او خلاص شود. در حالي که با تفنگ قديمي پدربزرگش به او شليک مي کند، مي گويد: " اگه مي دونستي هنوز چقدر دوستت دارم...." مهشيد ديگر به عشق او باور ندارد. از او مي خواهد آدم ديگري بشود، هامون مي گويد: " تو مي خواي من اوني باشم که تو مي خواي من باشم، اگه من اوني باشم که تو مي خواي که ديگه اون من نيست." در اين ميان وکيل به چيز ديگري فکر مي کند. او که توافق خودش را با وکيل مهشيد کرده مي گويد: " تو چه اهميتي داري، اون زنيکه چه اهميتي داره، اصلا من چه اهميتي دارم، من به فکر اون بچه ام..... " اما هامون با همان نگاه واقع بينانه اش مي گويد " بيخودي اينجوري فکر نکن.... ممکنه اون بچه نگاهش به زندگي از من و تو گه تر باشه...." شايد تنها کسي که در اين وسط مي تواند هامون را بفهمد مادر بزرگي است که حتي هامون هم نمي داند که او زنده است يا مرده. مادربزرگ مي گويد" زندگيت رو به راهه؟ نه، زنم از من بدش مي آد..... تو هم ازش بدت مي آد؟ نه، ... بميرم برات، پس قلبت شکسته، غمخواري نداري؟ آخ آخ آخ...." هامون در همين حال نگران مادر بزرگ هم هست، چرا که به قول زني که از مادربزگ نگهداري مي کند " خانوم مي گه بهشت و جهنم چيه؟ کجاست؟.... يعني بکلي؟"
اي علي عابديني! اي رفيق قديمي! چي شد که يهو غيبت زد؟
در اين ميان علي عابديني کسي است که به نظر مي رسد هامون را از اين سرگرداني ميان عشق و هراس، ايمان و بي ايماني، زيبايي هاي گذشته و ترس هاي آينده، مدرنيسم و سنت، شرق و غرب نجات مي دهد. " علي منو درگير مساله ايمان کرده بود.... ببين، جنون الهي.... ايمان سرشار از عشق...." کتابي به او مي دهد " آخ آخ آخ! اين همون ذن و فن نگاهداشت موتوسيکلت.... هموني که دچار کيفيته؟.... آره، بخون براي مزاجت خوبه." اما حالا که علي عابديني را نياز دارد، پيدايش نمي کند.... " اي علي عابديني! اي رفيق قديمي! چي شد که يهو غيبت زد..... رفتي، با لائوتسه ات، با بودات، با علي و حلاج ات، ....چاره دردهات.... اومدي و رفتي تو دهات.....کار برا کار، نه براي غايت و نهايتش...." و چيزي ميان حکايت شاملو و خودش را مي خواند... " آتيش آتيش چه خوبه، حالام تنگ غروبه، چيزي به شب نمونده، به سوز و تب نمونده، هاجستن و واجستن، تو حوض نقره جستن، جستي تو حوض نقره و رسيدي به خودت و خداي خودت...." علي عابديني مثل يک توهم مي آيد، مثل يک خيال حضور دارد و مثل يک خاطره مي رود، شايد خواب مي بينيم که بر سفينه نجات سوار است، شايد خودش هم فقط خوابي است، خوابي که با آن تسکين پيدا کني.
فراني اند زويي، آسيا در برابر غرب، ابراهيم در آتش
فيلم هامون پر است از خاطرات ما. خاطره انار خشک شده اي که از يک سو از کاشان و سهراب سپهري مي آمد و از سوي ديگر با پاراجانف رنگي ديگر گرفته بود و در ناروني به تعريفي عارفانه درآمده بود و مي شد با همان انار خشک شده تمام زيبايي يک عشق را به عنوان هديه کف دست معشوق گذاشت. عشق به تار زدن و سه تار زدن که در دهه شصت شده بود راهي براي واگو کردن خود. شاه عبدالعظيم و کوههاي امامزاده داوود و امامزاده ابراهيم که در خلوتي به دور از خرافات مي رفتيم و با آن حال مي کرديم. انتشارات کتابسراي فرشته که مي شد هم محل يافتن کتابهاي گمشده باشد يا يافتن آدمهاي تازه. آن کيف روي شانه مردانه، آن شلوار لي و پيراهن سفيد يا آبي... آن مانتوي شيک و شکيلي که نشان مي داد ما مي خواهيم زيبايي ايراني را هم به اجبار حکومتي تحميل کنيم. غذاي ايراني که به عنوان نشانه مهرجويي از ايران، مثل يک امضا پاي همه فيلمهايش بود و هست. نگاه دوباره ما به نقشه ايران و انديشه کردن درباره اينکه چطور شد يکباره پس از صفويه همه چيز از دست رفت و کشور کوچک شد؟ آن جستجوي در گذشته، در زير زمين خانه مادر بزرگ، گالري لباسي که شترهاي کاروان قديمي در آن نشسته بودند. يافتن عکس هاي قديمي در زيرزمين و خاطره مادري که نماز يادمان داده بود. ولو شدن کاغذها از طبقه بالا و گم شدن همه آنچه به آن فکر کرده بوديم در خيابانهاي شهر. آن نفرت غريب ما از روانکاوي که آن روزها مثل فحش توي صورت مان مي خورد، انگار همه روانشناسان جهان جمع شده بودند تا ببينند يک ملت چه بيماري هايي دارد و همه انگشت هاي شان به سوي ما نشانه رفته بود و آخرش هم وقتي براي روانکاو داشتي توضيح مي دادي، مي ديدي که دارد به طرف توالت مي رود، انگار داشت سرنوشت روح و روان تو را نشان مي داد. يادگار هاي ديگري هم در فيلم هامون هست، حسين سرشار که از سر تصادف چند سالي بعد ديوانه شد و گوشه خيابان مرد. يا جلال مقدم که در نقش دکتر سماواتي آمده بود و او نيز هم سرنوشت سرشار شد و پس از مدتي بي خانمان بودن گوشه خيابان مرد. يا منصوره حسيني که داستان هامون ريشه در قصه اي قديمي از او داشت و در سالهاي آويختگي ما يکي از تنها نشانه هاي بقاي مدرنيسم در ايران دهه شصت بود. و شعر شاملو به عنوان موسيقي متن همه زندگي ما در دهه شصت که از ابراهيم در آتش تا خروس زري پيرهن پري يا کاشفان فروتن شوکران براي ما که آويختگان آن دوران بوديم شنيدني بود. و تهران مدرن که در تنش دهه شصت سعي مي کرد زنده بماند و فاصله آشغالداني اش با ساختمان هاي سي طبقه جديد به سي متر هم نمي رسيد، با آن پيکان ها و رنوهاي کهنه و درب و داغان که مي شد در آنها هم عاشق بود و عاشق زيست. يا شعر ايراني که در همه جا ريخته بود و هست، از باج خواهي شاعرانه سپور محل که پول مي خواهد و " اي خسرو خوبان نظري سوي گدا کن" را مي خواند تا ديوانه اي که به روانکاو با شعر پاسخ مي دهد تا هامون که وقتي براي فروش سانتريفيوژها پيش دکتر سروش مي رود، ابراهيم در آتش مي خواند.... و سر آخر قايق نجاتي که علي عابديني سرنشين آن بود. اين هامون است. هامون داستان نسل ماست، با همه نشانه هايش.
آتيش آتيش چه خوبه، حالام تنگ غروبه
دو فيلم را بيش از صد بار ديدم، اولي ديوار پينک فلويد است و دومي فيلم "هامون" وقتي در سالن سينما فيلم را ديدم بهت زده شدم، گوئي سرنوشت نسل خود را مي ديدم. براحتي مي شد عاشق خسرو شکيبايي شد با آن بازي حيرت انگيز، شخصيت به دقت پرداخت شده، و مضموني حيرت انگيز که داستان زندگي ما بود. و اولين ديالوگ فيلم که ساده ترين و دقيق ترين تعريف از وضع موجود بود.... " گه".... پس از آن بيش از صد بار فيلم را ديدم. مثل ورق زدن آلبوم خاطرات. هنوز هم بارها مي توانم فيلم را ببينم. اما حالا ديگر هامون هم رفته است. دلم براي خسرو شکيبايي تنگ شده است، براي بازي بي نظيرش، براي صداي زنگدار و ماندگارش.... و بيش از هر چيز براي هامون، انگار ديروز نه فقط خسرو شکيبايي که حميد هامون هم مرد. نمي دانم کسي خبري از علي عابديني دارد؟
ارسال یک نظر