زبان رندان

چند روز پیش کیوان در پانوشتی لینکی داده بود به مقاله‌ای. ته ِ حرف نویسندگان آن مقاله این بود که می‌توان با ارجاع‌های بی‌خود به مقاله‌ای آن را مهم جلوه داد. گذشت تا چند روز پیش که نوشته‌ای خواندم در روزنامه‌ی شرق که گیر داده بود به قلنبه گویی و فضل‌فروشی. حرفش این بود که بعضی‌ها با پراندن چند واژه‌ی بیگانه یا مهجور و قلنبه مخاطب بی‌نوا را مرعوب سواد ِ نداشته‌ی خود می‌کنند. گذشت تا این نوشته را دیدم. که حاشیه‌ای است بر آن مطلب روزنامه‌ی شرق. اما خلاصه‌ی ماجرا:
چند سال پیش فیزیک‌دان رندی مقاله‌ای پر از واژه‌پرانی نوشته‌بود و برای یکی‌ از مجله‌های معتبر علوم انسانی فرستاده‌بود. مقاله‌ را که چاپ کرده‌بودند، پشت‌بندش مقاله‌ی دیگری فرستاده بود که سرتان کلاه گذاشتم و هرچه آن‌جا گفته‌ام «گل‌واژه» بوده. متولیان مجله از ترس آب‌رو‌ ریزی چاپش نکرده‌بودند. شرح مفصل را می‌توانید این‌جا بخوانید.

به این فضل‌فروشی ِ جهانی، روده‌درازی‌‌ ِ ایرانی را هم که بیفزایید باز هم دلیل پیچیده‌‌گویی بعضی روزنامه‌نگاران/نویسندگان ایرانی را نمی‌فهمید. به گمانم دو چیز دیگر هم هست:
۱. ذهن ِ آلوده به شعر و شاعری ما ایرانی‌ها. که مثلا در نشان سازمان انرژی اتمی‌ هم نوشته‌ایم: دل هر ذره را که بشکافی/ آفتابی‌اش در میان بینی. ربطش را خودتان پیدا کنید.

۲. زبان فارسی را بلد نیستیم. نظام آموزشی‌ هم به جای «زبان فارسی» به ما «ادبیات فارسی» یاد می‌دهد. (یا دست کم در زمان دانش‌آموزی ما این‌طوری بود.) همین است که می‌بینی جان‌مان بالا می‌آید تا دو خط بنویسیم و تا خواننده را جان‌به‌سر نکنیم دست بر نمی‌داریم.

اگر حوصله‌اش را دارید و می‌خواهید «زبان فارسی» تان به‌تر شود، «تاریخ بیهقی» را بخوانید. بیهقی ساده نوشته‌است و سر راست. هیچ صنعت ادبی‌ای هم در آن نیست. از تقلیدهای بی‌مایه از ساختار زبان‌های فرنگی هم خالی است. به گمانم نشر مرکز همین یکی‌دو سال پیش چاپش کرده‌است.